Kennis over cultuur kan het verschil maken
Aangepaste opleiding doktersassistent sluit beter aan op praktijkbehoefte
23 maart 2023
Gezondheid in Zicht Datacoalitie Rijnmond officieel van start
30 maart 2023
Taal is bij zorg aan mensen met een migratieachtergrond niet de meest belemmerende factor, vooral het culturele verschil in zorgverwachting speelt een rol. Recent praktijkonderzoek maakt onder andere duidelijk wat dit voor de toeleiding naar zorg betekent. “Als de huisarts niet bestaat in je land van herkomst, dan is het onbegrijpelijk dat je in Nederland voor zorg niet meteen naar het ziekenhuis doorgestuurd wordt.“
“Bij de zorg aan mensen met een migratieachtergrond spelen uitdagingen die voor menig zorgverlener herkenbaar zijn,” vertelt Corrie Mol, verpleegkundig consulent chronische zorg bij Rijnmond Dokters. Vanuit haar affiniteit met mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden is zij lid van de landelijke werkgroep ‘Taal maakt gezonder’. “Taal is bijvoorbeeld een eerste beperking en bij onderwerpen waarover taboe of schaamte heerst, is het voor zorgverleners lastig om de juiste zorgvraag te achterhalen. Wat echter vooral speelt: de zorgverwachtingen zijn verschillend tussen mensen met en zonder migratieachtergrond. Als het beroep van huisarts niet bestaat in je land van herkomst, dan is het onbegrijpelijk dat je in Nederland voor zorg niet meteen naar het ziekenhuis doorgestuurd wordt.
Dergelijke problemen spelen in mindere mate bij de tweede generatie mensen met migratieachtergrond. Bij de eerste generatie mensen met een migratieachtergrond (oudkomers) en nieuwe mensen in Nederland (nieuwkomers) belemmeren zorgverwachtingen wel vaak de toeleiding tot de zorg.”
Corrie Mol
Drie vragen staan centraal
In het recent verschenen praktijkonderzoek ‘Zij weten meer en zij kunnen beter’ wordt de toeleiding van statushouders, nieuwkomers en oudkomers naar de zorg uitvoerig belicht. “Aan dit onderzoek participeren patiënten met migratieachtergrond en eerstelijns reguliere zorgverleners,” zegt Dick de Ruijter, cultuurpsycholoog, onderzoeker en projectleider van het onderzoek. “Vanuit de stichting Sahan is bovendien een controlegroep samengesteld uit een netwerk van enkele honderden - hier opgeleide - eerstelijns zorgprofessionals met een achtergrond uit Oost-Afrika.
Drie vragen staan centraal: krijgt de gemiddelde ‘migranten’patiënt voldoende tijd en ruimte om te voldoen aan het Nederlandse zorgsysteem? Kunnen patiënt én arts gebruikmaken van externe contacten? En: hoe kunnen we inzetten op nieuwe inzichten, waarbij jong volwassen zorgprofessionals met een migratieachtergrond ons kunnen ‘gidsen’?”
Enkele bevindingen
Dick noemt enkele bevindingen uit het onderzoeksrapport: “De laatste jaren staat zorgvaardigheid in toenemende mate centraal in ons zorgsysteem. Uit ons onderzoek blijkt onder andere dat laaggeletterdheid van de patiënt en de zogeheten ‘hoog-taligheid’ van de zorg (op papier, aan de telefoon, online, in communicatie en in nieuwe zorgvormen als persoonsgerichte zorg en shared decision making) slecht op elkaar aansluiten. Meer tijd en ruimte om te voldoen aan ons zorgsysteem is dus nodig.”
“Tegelijkertijd blijkt – en dat zien we in menig praktijk – dat het voor oud- en nieuwkomers redelijk normaal is om ter ondersteuning iemand naar de praktijk mee te nemen,” constateert Corrie, die vanuit Rijnmond Dokters bij dit onderzoek betrokken is. “Voor zorgverleners ontbreekt echter een duidelijk kennisnetwerk waarin men vragen over taal- of cultuurverschillen kan stellen.”
Dick: “En juist die cultuurverschillen zijn relevant. Zo ervaren ondervraagde oudkomers de triage door de doktersassistente als grootste belemmering: dat is toch de rol van een dokter? En koorts is in de tropen levensbedreigend: wat moet je dan met een paracetamol?!”
Multi-systeem therapie
Focussen op het taalprobleem kan in dit kader dus nooit de enige oplossing zijn. In het onderzoek wordt de inzet van een multi-systeem therapie (MST) aanbevolen: benadering van een sociaal netwerk buiten de zorgverlener-patiëntrelatie. “Uit het onderzoek blijkt dat hier opgeleide zorgverleners met migratieachtergrond bijdragen aan kennis over cultuurverschillen in de zorg. Zij omringen zich bovendien beter met een medisch-cultuurdivers netwerk. De kansen die hier liggen, zouden nader onderzocht moeten worden,” meent Dick.
Tips
Hoe handelen we tussentijd in de praktijk? Dick: “Het netwerk Sahan geeft toegang tot een groot landelijk netwerk van hoogopgeleide contacten van met name doelgroepen uit Eritrea, Ethiopië, Somalië en Djibouti, en daarmee ook tot hun gemeenschappen.”
Corrie: “De website www.huisarts-migrant.nl biedt eveneens waardevolle informatie. Wees alert op miscommunicatie en probeer daarnaar te handelen. Reserveer meer tijd voor de patiënt met migratieachtergrond om elkaar beter te leren kennen. Wat verwacht je patiënt, wat kun je bieden? Praktijkmedewerkers met migratieachtergrond kunnen hierbij behulpzaam zijn. Als je letterlijk en figuurlijk elkaars taal spreekt, kun je beter tot de kern komen. Dat levert betere zorg op.”
