Het Kleine Helden Huis voor kinderen met een moeilijke start
19 september 2023
Een gezonde leefstijl begint bij de motivatie
19 september 2023
Aannames van de huisarts en een gebrek aan inzicht bij de patiënt kunnen gedragsverandering belemmeren op weg naar een gezondere leefstijl. Zo krijgt ‘adviseren en doorverwijzen’ weinig kans van slagen. Een bredere aanpak aan het begin van het traject blijkt effectiever, stelt hoogleraar Preventie prof. dr. Ingrid Steenhuis. Maar hóe dan? “Als iemand alleen iets doet ‘omdat de huisarts het zegt’, dan is de kans op succes bijzonder klein.”
“Er zijn allerlei redenen waarom het veranderen van een nieuwe leefstijl meestal niet lukt. Er is geen vastomlijnd plan, motivatie ontbreekt – of zakt snel weg - of de omgeving werkt niet mee,” zegt prof. dr. Ingrid Steenhuis, hoogleraar Preventie bij de afdeling Gezondheidswetenschappen van de VU Amsterdam. “Als huisarts kun je een belangrijke rol spelen om een veranderingsproces wél succesvol te laten zijn. Vooral aan het begin van zo’n proces kun je mensen helpen bij bewustwording en het helder krijgen van leefstijlgewoonten plus een latent aanwezige motivatie om te willen veranderen.
Je invloed hierbij is groter dan je denkt, de huisarts wordt gezien als betrouwbaar, mensen nemen informatie van je aan. Daarnaast zijn mensen tijdens een consult bij de huisarts op een zogeheten ‘teachable moment’, waarin ze openstaan voor gedragsverandering. Als leefstijl gekoppeld is aan klachten - iets waarvan mensen zich dikwijls niet bewust zijn - is een consult hét moment om die combinatie bespreekbaar te maken. Zo plant je een zaadje waardoor mensen gaan nadenken over verandering.”
Vooral veel vragen
Ingrid haar advies hierbij luidt: ‘stop met adviseren, start met begeleiden’. “Stel, voordat je verwijst, veel vragen: hoe leeft iemand, wat vindt hij daarvan, waarom wil iemand veranderen, waaraan wil iemand werken en met welk doel? Mensen zijn onrealistisch optimistisch, denken altijd dat ze echt voldoende groente en fruit eten of genoeg bewegen. Met de BRAVO-aanpak (Bewegen, Roken, Alcohol, Voeding, Ontspanning) breng je leefstijlfactoren realistisch in kaart. Aandacht voor positieve gezondheid helpt om dit iets breder in te steken.
Kennis over de sociaal-maatschappelijke en culturele omgeving van een patiënt is eveneens relevant, je hebt niet alleen met een individu te maken. Pharos kan hierbij voor huisarts en POH een nuttige informatiebron zijn. Besef ook dat we tegenwoordig best veel vragen van mensen als het gaat om hun vaardigheden. Je moet bijvoorbeeld gezond eten kunnen kiezen en bereiden, grenzen durven aangeven en bij moeilijke situaties een oplossing kunnen verzinnen. Dat kan leefstijlverandering in de weg staan. Vraag naar de ‘eigen effectiviteit’, ofwel het vertrouwen dat iemand in zichzelf heeft. ‘Hoe groot schat u de kans dat het u lukt om af te vallen, op een schaal van 1 tot 10?’.”
Tijd tekort
Waardevolle suggesties, maar tijd ontbreekt dikwijls in de overvolle huisartspraktijk. Huisarts Alisina Zarba (Huisartsenpraktijk Barendrecht) herkent het probleem: “Ik ben een groot voorstander van preventie en begeleiding van patiënten. Onze praktijk doet mee met het initiatief ‘Looprecept’ en we brengen al jaren een gezonde leefstijl onder de aandacht, via wachtkamerschermen en in onze nieuwsbrief. Bij geïnteresseerde patiënten plan ik inderdaad een langer consult, waarin ik veel vragen stel en we samen nader ingaan op mogelijke oplossingen. Echter, in mijn drukke praktijk is geen ruimte voor méér begeleiding. Dus heb ik een andere aanpak bedacht, die inmiddels al bij bijna dertig mensen geleid heeft tot een permanente gedragsverandering of afbouw van medicatie.”
Zo kom je tot de kern
Om patiënten te ondersteunen op weg naar een leefstijlverandering, zijn allerlei online technologieën en programma’s beschikbaar. Nuttig voor bewustwording en zelfmonitoring, maar volgens Ingrid werken zulke tools alleen mits gecombineerd met in de praktijk ingebedde begeleiding. Ingrid tot slot: “Een bredere aanpak aan het begin van het veranderingsproces kost aanvankelijk meer tijd, maar je komt samen wel sneller tot de kern. Als iemand alleen iets doet ‘omdat de huisarts het zegt’, dan is de kans op succes bijzonder klein.”
Informatie over prof. dr. Ingrid Steenhuis
Ingrid Steenhuis verricht wetenschappelijk onderzoek naar eetgedrag, leefstijlverandering en afvallen. Bekijk haar college bij de universiteit van Nederland of beluister haar podcast bij LeefstijlLab. Voor zorgverleners heeft Ingrid wetenschappelijke inzichten vertaald naar diverse praktische materialen, zoals coachkaarten of een waaier gedragsverandering: https://brickhouseacademy.nl/materialen.
